Beloofd en verteld - Overdenking op Prinsjesdag

Een prominent kenmerk van de (extreem-)rechtse wind is de samenzwering. Ze zijn altijd met zijn drieën en zweren samen tegen ook weer drieën die ook weer samenzweren. Elke samenzwering zweert samen tegen een samenzwering. Ze denken dat er tegen hen wordt samengezworen en zweren daarom samen tegen die samenzweerders. Drie, kan ook vier zijn. Het is vandaag Prinsjesdag, er zijn drie partijen, maar er is ook een twijfelaar die wat sputtert, misschien een handtekening heeft gezet, maar nog wacht op handtekeningen, adviezen, veto's van anderen.

Als alles goed gaat gaan de drie tegen de drie, zoals de Horatii tegen de Curiatii. Drie tegen drie. We weten tegenwoordig niet meer hoe het gevecht verliep en zijn aangewezen op Wikipedia of voor de gravers onder ons Livius. Nog beroemder is het plaatje bij Wikipedia, het schilderij van Jacques-Louis David, de drie die zweren met de drie, of degene die namens de anderen spreekt, de overgeblevene. Hier zie je dat ze het ergens roerend over eens zijn, er zijn weliswaar drie, en ze strijden weliswaar tegen drie, maar ze zijn het eens over de scène en de voorwaarden. Doorgaan totdat de winnaar ook echt de winnaar is, de anderen zijn dan dood.

Ik moet hieraan denken bij het contract, zoals het Nieuw Sociaal Contract. Dat is toevallig ook de vierde partij die nodig is om de strijd ook echt te laten ontbranden, en die een bepaalde filosofie heeft over hoe de gewone mensen (volk) kan leven met zijn leiders. Dat moet gaan via contracten, beloften, zweren. Het draait allemaal om de zweer, het zweren.

Wat we nu hebben is een verhaal. In dit geval het verhaal van de Romeinse geschiedschrijver Titus Livius. Hij vertelt iets na wat zich zou hebben afgespeeld in de oertijd van de Romeinen, een strijd waarin beslist werd over de toekomst van iets wat nog niet echt bestond, het volk, Rome. Het klopt allemaal inzoverre een stichting altijd samengaat met een mythe, een verhaal. Kijk goed uit wie het vertelt voordat je je belofte afgeeft.

Deze blog loopt uit op een samengaan of splitsing tussen verhaal en belofte. Als iemand je iets belooft op grond van een verhaal, is niet meteen helder of het samengaat of juist gesplitst raakt. Wees op je hoede! Kan ook zijn dat die ander je een verhaal vertelt waarin een belofte doorschemert, zoals de regenboog in het zondvloedverhaal. Mijn advies: doe altijd een klein onderzoekje voordat je toezegt.

Het wordt nu wel moeilijk om nog burger te zijn, je taak als burger goed te vervullen. Ik zie op dit moment onze premier praten met Pieter Jan Hagens. Mijn neiging is om terug te koppelen van die oude strijd van drie tegen drie. VVD, BBB en PVV strijden tegen PvdA-Groen Links, D66 en SP. NSC zou die vierde partij kunnen zijn die een stok tussen het wiel steekt, maar te vrezen valt dat de partij zichzelf uitschakelt, zoals nu al hun leider, immers drie tegen drie.

Er zit uiteraard een verhaal achter het verhaal. De Horatii verslaan de Curiatii. Als we de democratie zoals nu in toenemende mate begrijpen als de herneming van het verhaal over de oude strijd, gaat het om de winnaar, en die 'takes it all'. Vergeet ook niet dat Livius zijn verhaal vertelde bij de opkomst van Octavianus die zijn tegenstander had verslagen, Augustus werd, de eerste keizer.

Naarmate de winnaar zich aftekent kunnen we het zweren uittekenen als de weg van democratie naar autocratie. We hebben ons verplicht aan de afspraken en accepteren daarom de beëindiging van de democratie door de autocraat. Als mijn overdenking ergens op slaat, kunnen we ook steeds teruggrijpen van het zweren op het verhaal, en van het verhaal op het zweren. We hebben ooit onze belofte afgegeven, werkelijk of denkbeeldig, met de instelling van het sociaal contract. Maar nu vallen we terug op het verhaal, het was maar een verhaal, een droom, een boze droom. Tijd om wakker te worden.