Maar de strepen zelf volstaan lang niet altijd om de afzondering tot stand te brengen. Daarom moet er soms iemand opduiken die op de streep wijst en je eraan herinnert waarom hij er is. De streep is dus een teken, dat functioneert in een praktijk.
De praktijk hoeft niet actueel te zijn, ze kan ook worden opgevat als gewoonte of als virtualiteit. Het is voldoende dat er iemand zou kunnen opduiken. Het is zelfs voldoende dat er niemand opduikt en ik de streep zelf trek.
In het beroemde verhaal van Kafka Vor dem Gesetz duikt er weliswaar een bewaker op voor de man die toegang tot de wet zoekt. Maar Derrida maakt duidelijk dat de streep eigenlijk al getrokken is bij de titel, die herhaald wordt in de eerste woorden van het verhaal. De titel staat voor het verhaal zoals de man in het verhaal voor de bewaker staat, en er is nergens een bewaker te bekennen, of het moest misschien Derrida zijn, of, zoals Derrida zegt, de copyrights en indexen die het verhaal classificeren en afschermen.
De streep lijkt dus bedoeld om ons af te zonderen, zoals de wet de dingen afzondert door een streep te trekken tussen legaal en illegaal, geoorloofd en ongeoorloofd. In die zin is elke streep heilig.
In mijn vorige blog zagen we dat het onmogelijk is om niet over de streep te gaan. Op het moment dat we ons verhouden tot de streep, verhouden we ons - minstens indirect - al tot wat er achter de streep ligt. We hebben een relatie gelegd met het ongeoorloofde en zijn ermee verbonden.
Dit gaat nog een stap verder dan wat ik in die blog suggereerde. Daar sprak ik nog van een dwang in mij om relaties te leggen. Maar we kunnen pas van zo'n dwang spreken vanuit de relatie, en de relatie kan niet anders worden opgevat dan als overschrijding.
Je zou met enige overdrijving, maar niet veel, kunnen zeggen dat elke blog ongeoorloofd is omdat er een relatie wordt gelegd met wat aan gene zijde van de streep ligt.
Dat wordt het duidelijkst in de eis tot heldere communicatie. Daar zondig je al tegen wanneer je ingaat op de relatie met zowat alles wat niet behoort tot de zaken die in de conventies vastliggen: thema, hoofdvraag, onmiddellijke begrijpelijkheid voor de lezer, bewering enzovoort. Leg je uit waarom je je beperkt tot wat voor de streep ligt, dan heb je het aan gene zijde al geïmpliceerd en ben je in overtreding.
Op het eind van de blog verwees ik nog naar de filosofen, die vaak worden gezien als een slag mensen dat zich niet wil houden aan de conventies die voor heldere communicatie essentieel zijn. Filosofen reageren op deze afzondering meestal door zich zoveel mogelijk te houden aan de eis tot helderheid.
Tegelijk weten ze dat ze hiermee de weg blokkeren naar de inzet van hun onderneming, namelijk de verheldering van de zaak zelf. Je kunt de zaak zelf alleen maar verhelderen wanneer je de conventies even achter je laat en een onderzoekende of vragende houding inneemt.
Een andere uitweg is dat filosofen zich niets aantrekken van de streep en in alle vrijheid de streep voortdurend overschrijden, anders trekken en noem maar op. Maar daarmee bevestigen ze in feite de streep die hen afzondert. Schrijf je een tekst, dan stel je je bloot aan de eis tot helderheid die de lezer aan je stelt, een eis die dus fundamenteel anders is dan de eis tot verheldering.
Dat geldt zelfs voor een dagboek. Bij een dagboek is fundamenteel onhelder wie de adressant ervan is, en hoe deze tekst zich dus verhoudt tot de eis van helderheid. Het kan per ongeluk of na je dood worden geopend door anderen, je kunt het zelf teruglezen op een later moment, waarin je een ander persoon bent geworden en je schaamt voor de zaken die je ooit hebt geschreven.
De (virtuele) schaamte brengt je bij wie je bent, in al je intimiteit die blootgesteld is aan de wereld, geëxposeerd. Zo kan het gebeuren dat je, terwijl je zelf voortdurend overtreedt tegen de eisen van de communicatie, anderen afkeurt wanneer zij dat ook doen.
Misschien is deze onmogelijkheid om de streep niet te overschrijden wel wat Agamben profanatie noemt. Het heilige wordt vanuit de afzondering teruggegeven aan de wereld, de wereld waarbinnen de strepen getrokken zijn.
Dat maakt voor mij begrijpelijker waarom deze blogs, en zoveel teksten van anderen, niet functioneren. Hun niet-functioneren, hun onmacht en onwerkzaamheid, is niet een teken van aporie en moet niet gezien worden als voorbereiding voor het eigenlijke werk, de vertaling van de duistere waarheid in toegankelijke communicatie. Het is de reële aanvechting en ondermijning van de communicatie.
In deze situatie maakt het weinig uit waar de schrijver gaat staan. Hij kan moeiteloos toegeven aan de eis tot helderheid. Ook dan overschrijdt hij die eis aan alle kanten, bijvoorbeeld doordat een lezer hem anders leest, of deconstrueert. Daarom heb ik nooit veel bezwaar tegen censuur, tegen verzoeken om mijn teksten aan te passen.
En u weet, hieronder mag u uw verzoeken daartoe indienen. Ik zal er rekening mee houden!
