Onrustige dromen

Als de natuur verdwijnt zal ze voortbestaan in de taal. Het is daarom maar de vraag of de taal een natuurverschijnsel is. Was de natuur lange tijd de realiteit waarbinnen we leefden en stierven, dan wordt nu de taal dat. Natuur leeft dan ook nog wel, maar haar wordt het leven geschonken en genomen door de taal.

We verlaten het dorpje Zarrentin aan de noordkant. Je kunt dan een mooie Rundweg wandelen om de Kirchensee, die in verbinding staat met de grotere Schaalsee. Wat is dit gebied toch mooi rustig! We rijden in onze huurauto hiernaartoe en komen bijna geen mens tegen!

Een houten voetgangersbrug is het begin van een strook tussen beide meertjes. Als je op de brug naar beneden kijkt, krioelt het daar van de visjes in het kraakheldere water. Even daarvoor vertelde een informatiekei ons dat de strook in 1911 was aangelegd door een apotheker. Er woonden daar mensen.

Even verderop zien we restanten van trapjes en fundamenten in het moeras langs de strook. Op de beschrijving lezen we dat de bewoners in de DDR-tijd werden verplaatst naar gebied dat ver van de Duits-Duitse grens lag.

Lezen we goed dat deze verplaatsing Aktion Ungeziefer heette? Dat zal wel een cynische, ironische aanduiding van de westerse vijand geweest zijn? Ungeziefer, dat betekent toch ongedierte? Ja, wacht eens, Kafka, die beroemde eerste zin uit Die Verwandlung... Als Gregor Samsa eines Morgens aus unruhigen Träume erwachte, fand er sich in einem ungeheueren Ungeziefer verwandelt. Even uitzoeken... Ja, Ungeziefer is ongedierte, en nee, de aanduiding werd gebruikt door DDR-functionarissen.

De verplaatsing of deportatie ging in verschillende etappes in de jaren vijftig en zestig. Later heette de actie Kornblum. Hee, dat klinkt ineens weer heel vriendelijk.  Misschien dachten de politici dat dat Ungeziefer toch wel erg hard klonk.

Maar het is ook een heel vriendelijk gebied. UNESCO-Biosphärenreservat. Toch voel ik ineens een onaangenaam prikje. O ja, moeras, dus muggen. En de lucht betrekt. Gerommel, onweer! Je wordt hier ook werkelijk de hele tijd heen en weer geslingerd. Nu weer het geluid van een braamsluiper, een vogeltje dat ik niet vaak hoor.

Het is nog niet zo ver. Er is nog natuur, mooie en irritante natuur. De natuur is soms hard, Ungeziefer, en later weer vriendelijk, Kornblum. De mensen werden gedeporteerd, sorry verplaatst, maar mede daardoor is het nu een paradijs voor mens en dier.

Mijn droom blijkt dus een angstdroom, het is fijn toeven hier. Als ik ga slapen voel ik jeuk aan mijn voet. Ik trek met mijn nagels een lief teekje uit mijn vel. Hij beweegt nog even voordat ik hem vermorzel. Lekker slapen!

Voorspellingen terugkijken

Voorspellingen zijn extra leuk achteraf. Je weet hoe het afloopt en verkneukelt je over de voorspellers die moeten zeggen of Cavendish kans maakt om de sprint te winnen. Marcel Kittel moet daar echt iets over zeggen. Hij wordt betaald en is een vriendelijk mens. Cav werd zesde.

We kijken sport te vaak vooruit. We weten ook wel dat de commentatoren de taak hebben om zelfs nu nog te zeggen dat Parijs nog ver is en dat Vingegaard altijd nog kan vallen. Terwijl ze dit zeggen zien we Vingegaard gewoon bij de eerste zes van het jagende peloton zitten, zich ogenschijnlijk van geen risico's bewust.

Daarom luidt mijn advies: kijk eens vaker terug. Je kunt eens beginnen met de Tour, zodat je voorspellingen en resultaten naast elkaar kunt leggen. Daaruit kun je concluderen dat je geen zin meer hebt in achteraf kijken, want dat is spoilen. Evengoed kun je zien dat je bevrijd bent van de stress van de onzekerheid en nu van alle details kunt genieten.

Nu we toch hier zijn: deze vlieger gaat ook op voor de Bijbel. Eeuwenlang hebben de mensen het Oude Testament gelezen vanuit de motivatie dat ze geloofden in Jezus en dat die voorspeld was. Dat geeft cachet aan de profeten. Nu kun je ze eindelijk relaxed lezen.

Ons gebungel met de directeuren

Wat te doen met onze directies? Ik heb er in mijn korte onderwijsloopbaan niet erg goede ervaringen mee. Bij de eerste verzuchtte ik dat ik twee uur treinen wel veel vond voor deze baan. Aanleiding voor de directie om meteen een vacature te plaatsen. 'O, hadden we je dat moeten vertellen? Ja, deze vacature is voor jouw baan inderdaad.' Volgende baan. Ik ging er onderuit, deze baan was niets voor mij. Terugkomgesprek waarbij ik me verwonderde over een vacature: 'O, ja, gaat inderdaad over jouw positie. Hadden we je dat moeten vertellen? Sorry, was wellicht beter geweest.'

Dit overtuigde me van de principieel goede bedoelingen van de leidinggevenden, maar ook van hun onhandigheid in de communicatie. Of was het mijn onhandigheid? Er gingen dingen mis met mij, en de leidinggevenden moesten wel iets, want de urgentie wordt nooit echt minder. Dat moest ik even ontdekken.

Gisteren stond ik te praten met een ex-werknemer die zich voorstelde als mijn voorganger. Hij werkte inmiddels alweer twintig jaar elders. Directies? Ja, dat gaat helemaal mis daar bij hem in Brabant. Het is al jaren hommeles en nu pas gaat het misschien lukken om hen weg te krijgen. Terloops vertelde hij dat het met hem en zijn klasjes best goed ging. Dat kon ik beamen. Er gaat van alles bij ons mis. Maar dat was eerder ook al zo. En we gaan gewoon door met onze leerlingen en onze collega's. Onze oud-collega's waren maar matig geïnteresseerd in onze larmoyante verhalen over onze bestuurder. Ja, dat was in de jaren zeventig niet anders!

Opnieuw dus de vraag wat we aan moeten met onze directeuren. We gaan in verzet, dragen buttons, we doen ons best. De krant volgt ons op de voet en steunt ons. De wethouder begrijpt het, evenals de geschillencommissie. De wijze adviezen gaan uit naar de directeuren. Direct ingrijpen kan om allerlei redenen niet. De bestuurder 'treedt terug' maar blijft op zijn thuisbank aan zijn touwtjes trekken. De ene thuisbank communiceert met de andere waar docenten al een jaar op zitten.

Maar het is dus een structureel ding. We moeten er langzamerhand aan wennen dat we opgescheept zitten met bestuurders en directeuren. Misschien was het nooit echt anders. Misschien gaat een volgende petitie écht zoden aan de dijk zetten. Misschien wel misschien niet. We zweven en voorlopig blijven we zweven.

Begrijp me goed, mij raakt het wel, maar niet omdat ik lesgeef op mijn gymnasiumpje. Daar spelen soms weer heel andere kwetsbaarheden. Een leerling kan het even niet meer volhouden met haar ouders en zoekt een woning. Een collega staat voor een zware operatie. Van een andere orde dan de Matthijsjes onder ons, en de enorm lange geschiedenis van ons gymnasium laat vermoeden waar dood weer overgaat in leven, ziekte in herstel.

Blijft de vraag wat we aan moeten met onze directeuren. Het kortste antwoord is: ik ga er niet over, vraag het hun zelf maar. Het langere antwoord is dat er kennelijk een omkering gaande is van de opvoedingsverticale. Steeds braken we ons hoofd hoe we onze leerlingen en andere minderen konden bereiken. Welke didactische vormen kunnen we inschakelen, welk gedrag om onze minderen te laten groeien? Nu draait de lijn om en moeten we ons afvragen hoe we de lomperikken van boven tot beter gedrag kunnen brengen.

We kunnen dat niet bereiken vanuit de macht, want we zijn ondergeschikt. Het gaat ons dus tijd kosten. Tijd om na te denken, om dingen uit te proberen, zoals petities. Kijken hoe het uitpakt en daarvan leren. Het is iets dat breder is dan onze school. Politieke leiders zijn geen bemiddelaars meer tussen de elite en de onopgevoede massa. Ze zijn de lomperikken van onze tijd die we tolereren omdat we geen zin hebben in gedoe. We laten ons ook nog graag door hen verleiden omdat we zin hebben in de toekomst. Tegen beter weten in.

Wat te doen met onze directeuren? Laten we deze vraag even bungelen. Bungelen is zo gek nog niet. Laten we nog maar even blijven bungelen.