Meer doen dan Spinoza uitleggen

Met mijn blog Spinoza door Miriam van Reijen bedoelde ik het volgende.

Spinoza is de filosoof van de natuur, de geest en de passies. Zijn filosofie is heilzaam omdat je accepteert hoe alles gaat. Je hoeft dus geen schuldgevoel en zo meer te hebben. Er valt een hoop van je af.

Maar in je eentje begin je ook niet veel. Daarom moet je samen met anderen macht ontwikkelen om die kwetsbare ikjes te beschermen, ook in hun streven naar zelfontplooiing. Politiek is dus nodig.

Het heeft weinig zin om daar idealistische verhalen over op te hangen. Accepteer ook hier dat je de macht wel rationeler kunt maken, maar dat vraagt erom dat je je aan die macht ondergeschikt maakt.

Het is voor een filosoof erg verleidelijk om meer te doen dan Spinoza uitleggen. Maar als je hem ondergraaft, dreig je een belangrijke kameraad te verzwakken, juist omdat alles bij hem zo samenhangt.

Maar zou het niet juist de verleiding kunnen zijn, een soort wellust zelfs, die Spinoza wel onderkent maar waartegen hij zich ook wil wapenen? Een verleiding die altijd kan opduiken bij vrouwenlichamen, politiek, filosofie?

Wat betekent het, zo vraag ik me af, dat een vrouw die vraag wil stellen? Zou ze niet weten dat ze met haar verleidingen het gevaar onderschat, juist omdat ze geen man is? Of zou ze juist om die reden benadrukken dat ze haar vraag niet stelt als vrouw, maar als filosoof?

Kortom, een verleidelijke vraag...

De vaders, zij houden afstand

Eén ding in je leven goed gedaan hebben, neef Ed, dat kun je willen als je bijna dood bent. En daarop kun jij anticiperen.

Je creëert familie. Maar ook weer niet. Je doet afstand van je zaden en zult ze hooguit een keer of wat terugzien.

Je cadeau is riskant, je brengt misschien ziektes en de dood. Maar het is niet alleen jouw risico. De andere virtuele vaders laten het afweten, daarom ontstaat het risico.

Je kinderen komen elkaar misschien tegen, een keer of wat. Ze weten vroeg of laat dat hun vader niet hun enige vader is.

Jij gunt hun wat je zelf niet had. Jouw vader was je vader en dat was het dan. Het moest juist andersom.

Woordvoerder van de spermabank, je fronst je wenkbrauwen.
Maar iets van Ed zit in jou. Je vertelde dat er een afspraak met de regering was dat die campagne zou voeren. Dat deed die regering niet. Je bent dus door je vader in de steek gelaten en wil nu zelf roepen om nieuwe, andere vaders.

Vooralsnog, spermabank, ben je ingevroren.

Spermabank, iets van jou zit in Ed. Ed is nu zo ver dat hij bijna geen eigen leven heeft.

Neef Ed, je leven gaat op aan goed doen. Je eigen leven is nog ingevroren.

Bescherming tegen veiligheid

Er is discussie, of er zou discussie moeten komen, over veiligheid. Het kost ons teveel. Om te voorkomen dat een half kind leukemie krijgt moeten we de hoogspanningsmasten verwijderen en de kabels onder de grond leggen. Dat kost anderhalf miljard.

Maar dat halve kind, dat wil niemand op zijn geweten hebben. Zelfs de voorstanders van discussie zeggen niet dat ze dat risico willen nemen.

Je krijgt dan - als het er al komt - een discussie waarin we heen en weer drentelen. Zoals de mannen in Der Prozess die Joseph K moeten executeren, steeds elkaar het mes overhandigen, en dan maar aan Joseph K zelf. En die twee mannen staan er, in fictie, namens ons. Of namens Joseph K zelf.

Stel dat we de moord kunnen verstoppen, verdunnen, verdelen. Dan is het geen moord meer. Of stel, omgekeerd, dat elke dood eigenlijk een moord is. Er is altijd wel een oorzaak bij elke dood in de sociale sfeer aan te wijzen.

Een van de twee, en beide tegelijk, onder het mom van veiligheid. Een veiligheid die ons zo de strot uitkomt dat we ons ertegen willen beveiligen. En niemand die wil weten waar het eindigt.

Directe aanwijzingen

Mensen zijn dol op directe aanwijzingen. En als er geen directe aanwijzingen in een tekst zitten, dan maar liever een leuk spelletje. Geen spel met aanwijzingen, aanwijzingen die in de lucht blijven hangen of je in de modder laten wegzakken.

Olaf Tempelman wees vanochtend op de boeken waarin we worden gemaand om rustiger te leven. Stil de tijd van Joke Hermsen vat hij als directe aanwijzing op. En ja, dat soort aanwijzingen las Tempelman al bij de oude Seneca. Rustiger leven betekent meer controle, en een betere oefening in sterven.

Zo lijkt het of de filosofie achter de aanwijzingen niet meer is dan een manier om bij het doel te komen. Heb je het doel bereikt, dan kun je die manier achterwege laten.

Filosofie zou in dat geval kunnen betekenen: vanuit het doel weer teruggaan naar de manier waarop het wordt nagestreefd en naar de problemen waarvoor een oplossing werd gezocht. Doe je dat niet, dan zul je te maken krijgen met ongewenste bijverschijnselen. Zoals de opgave om alles met elkaar in verband te brengen en jezelf dwingen om dat alles te accepteren.

De directe aanwijzing, aantrekkelijk vanwege zijn slankheid, heeft je alsnog geplakt aan de hele wereld en de beeldenmodder.