Alles is uniek dus vergelijkbaar

In een van de talloze herhalingen van de Bondfilms zag ik een scène in Hamburg op een hotelkamer waar Bond op het punt staat te worden neergeschoten door een schurk. Opeens wordt die schurk gebeld door zijn kornuiten waardoor Bond hem het wapen kan ontfutselen en de rollen omgekeerd zijn.

De schurk smeekt om genade: 'Ik doe alleen mijn werk als een professional!' 'S do I', zegt Bond en schiet hem door zijn hoofd.

Dit is niet erg verrassend allemaal. Het is doden of gedood worden. Wel verrassend is de redenering, en wel precies omdat het een herhaling is van de redenering van de ander. Je zou eruit kunnen concluderen dat we bij redeneringen denken dat die uniek zijn voor een situatie, omdat die situatie uniek is en de persoon die hem gebruikt ook. Maar waarom is die andere persoon en die andere situatie minder uniek dan deze? Er zit in die uniciteit dus zelf iets dat haar op een lijn stelt met de andere uniciteiten en de uniciteit neutraliseert.

De term originaliteit zou hier misplaatst zijn. Dit schema is al vaak gebruikt. Ik herinner me vaag een voorbeeld van Spinoza die een misdadiger tegen een rechter laat zeggen: veroordeel me niet, ik ben door mijn omstandigheden misdadiger geworden. Waarop de rechter zegt: ik ook, en daarom veroordeel ik je.

Of denk aan Jezus die zegt dat je niet moet oordelen, zodat je niet zult worden geoordeeld. En toch wachten de christenen op de komst van Jezus die zal komen om te oordelen levenden en doden. Je kunt de uniciteit dus nooit uitsluiten, evenmin als de redenering die de uniciteiten op een lijn stelt.