Altijd prijs

Vanavond komt er weer iets op teevee. Dat wil zeggen, het hangt van ieder van ons af in hoeverre het er ook komt.

Heb je het gezien, dan heb je het meestal ook gehoord. Steeds vaker is dat een individuele keuze,  je ligt op je bankje met je laptopje en plugjes in je oor. Zien en horen, dat is alvast tweevijfde van een volledige sensuele ervaring.

Vanavond gaat het over parfum en de werkelijke prijs ervan. Dat belooft nog wat, want wat werkelijk is, is alvast meteen ook metafysisch. Het gaat nog voorbij de vijfvoudige zintuiglijke ervaring.

Ik spuit me in. Na enkele seconden is de geur voor mezelf al verdwenen. Wel weet ik nog dat ik die geur uitstraal, overbreng op anderen. Eigenlijk oneerlijk dat ik de volle prijs heb betaald voor die geur, terwijl vooral mijn voorbijgangers ervan profiteren.

Nu spuit het alle kanten op. Niet de geur, maar het weten. Wie ruikt, wie weet wat hij ruikt, is de geur niet zo gemaakt dat de richting van de verspreiding onbepaald blijft? Is het effect niet eerder suggestief dan met precieze impact?

Wat is de werkelijke prijs van deze geur? Ben ikzelf niet de pineut, omdat ik ervoor heb betaald en ook nog eens het effect mis? Daar komt nog bij dat mensen wat de liefde betreft eerder gevoelig zijn voor lichaamsgeur dan voor parfumgeur. Drievoudig betaald, dat is de werkelijke prijs die ik ophoest.

Neutrale signaalwaarde

In de krant, ik weet niet meer door wie, stond een analyse van de politiek. Politici interesseren zich niet meer voor hun kiezers, en de kiezers hebben het vertrouwen in de politici verloren. Deze analyse is wellicht afkomstig van een intellectueel en wordt door een klein aantal mensen gelezen.

Vroeger dacht je dan nog: hé, een intellectueel, let op! Een intellectueel slaat alarm! De waarde van zijn analyse is de schok die hij teweegbrengt!

Die tijd is voorbij. De intellectueel kan nog wel iets teweegbrengen, wanneer hij bijvoorbeeld iets zegt over de economie (waar alles steeds al voortdurend tegen elkaar in wordt teweeggebracht) of een schrijfster die wil dat we de tijd stilzetten. Dat doen we dan even, althans de tijd om naar die boodschap te luisteren, op ons in te laten werken, te vergeten en te wachten op de volgende, weer geheel andere levenskunstboodschap.

Maar meestal is het anders.

De intellectueel heeft soms bijzonder juiste, rake analyses, bijvoorbeeld dat de democratie ons heeft verlaten. Maar hij raakt er niemand mee, niemand is nog zo in de democratie dat het verlaten ervan ons treft, of alleen al de schok van het alarm.

Is er dan helemaal geen signaalwaarde in deze neutraliteit?

Ja, misschien toch wel. Misschien is juist  de boodschap van de intellectueel een signaal voor iets neutraals, iets dat niemand raakt, van het feit dat het niemand raakt. Noem dat maar eens geen signaal! Okee, we zijn de democratie aan het verlaten, maar WTF... Wij blijven gewoon stemmen en nietstemmen, ontstemd raken en ongeraakt.

De taak van de intellectueel is het om deze signalen te onderkennen en juist te interpreteren. Hij kan ze meedelen, teruggeven aan de samenleving, in een krant bijvoorbeeld, zelfs wanneer die samenleving het niet leest of al lezende niet opvangt. Of wel opvangt, zij het niet meer als alarm of schok.

Wat is de moraal van dit verhaal? Dat de boodschap, mits gebracht door een intellectueel, wel eens een rake, maar niet rakende boodschap kan zijn, het is een boodschap van nietraking.

Romeinse verliezen

Er wordt wel gezegd dat Romeinen geen aandacht hebben voor verliezers. Ze richten geen monumenten voor hen op.
Toch, lezend in Aeneis, straalt het verlies je van alle kanten tegemoet. De voorvaderen der Romeinen zijn de Trojanen. Zij hebben het afgelegd tegen de Grieken. Op een bepaalde manier - in meer dan een opzicht - is Aeneis een groots monument voor de verliezen van de Romeinen.

Er is slechts een ding goed voor de overwonnenen: niet hopen op de overwinning! zegt een Trojaan bij Vergilius als om hem heen de stad wordt ingenomen door de Grieken. Vervolgens ontstaat er verwarring, wanneer een Griek de groep aanspreekt in de mening dat het mede-Grieken zijn. Hij wordt gedood, en de Trojanen trekken de kleren van hun vijanden aan. Ze maken dus gebruik van een list. Dat is op zichzelf al opmerkelijk, omdat juist de onbetrouwbare Grieken listen gebruiken.

Misschien kun je dergelijke passages lezen als een interpretatie van wat eigenlijk Romeinse cultuur is. De Romeinen hebben zich in de kleren van de Grieken gestoken en maken gebruik van listen. Aeneas blijft zich van hen onderscheiden, door zijn pietas en zijn betrouwbaarheid. Maar na zijn tragische geschiedenis met Dido wordt ook dit betrekkelijk. Juist zijn pietas vraagt erom dat hij zich van zijn geliefde losrukt en zijn tocht vervolgt.

Zo staat ook de Aeneis in het teken van travestie en mimesis. De dappere Romeinen worden vereeuwigd in literatuur, dat wil zeggen een frivool spel met hoge waarden. Via die literatuur krijgen we zicht op een verdrongen kant van de Romeinse cultuur, waarin voor losers geen plaats lijkt. En waardoor we bijna vergeten dat winst en verlies twee kanten zijn van dezelfde fortuna.

Auctoritas van de iPad

Dit typ ik op de iPad. Nadenkend over het nieuwe van de iPad kom ik er niet goed uit. De iPad heeft wel iets specifieks, namelijk het gebruik van de vingers. In die zin is het digitaal. Meesterlijk, want diges betekent vinger. En het herinnert aan het kosmopolitische McDonalds, waar je ook met je vingers werkt.

Waar komt dat vandaan, dat werken met je handen, waar eerder toetsen ons als werktuig voorhanden lagen?

Ik denk aan de Romeinen, die graag zaken operationaliseerden, niet tezeer wilden zweven in de contemplatie. En die waren weer afgunstig op de barbaren, die uitstekend konden werken met hun handen.

Die afgunst op barbaren hadden Romeinen weer te danken aan de afgunst op hun voorvaderen, die het ijzer nog niet hadden uitgevonden. Werken met je handen, dat is het werken in de ideale tijd, de tijd der voorvaderen.

Het is dus de auctoritas bij uitstek, het typen met je handen op het scherm dat pas in tweede instantie bedoeld is voor je ogen. Geen contemplatie maar operatie, als kus op het voorhoofd van je vader.

Jongensdroom

Het mooiste voetbal is het aanvallende voetbal.
Maar dan wel aanvallend voetbal dat niet wordt gestoord.
De verdediging van de tegenpartij wordt dus vriendelijk uitgenodigd om net te vroeg of ietsje te laat zijn been ertussen te zetten.

Dan wordt voetbal weer mooi.