Aanval op de subjectiviteit

Wat is er zo boeiend aan die documentaire op NPO2 over Russia Today? Leuk dat de ex-medewerkers van Angelsaksische herkomst uit de school klappen. Via hen krijgen we inzicht van nabij in de switch die plaatsvond zo ongeveer ten tijde van de bombardementen ten tijde van de Georgische oorlog. Niet dat Poetin de medewerkers voortdurend persoonlijk belde. Maar via zelfcensuur kwam je erachter dat je beter dit kon zeggen dan dat.

Wat zo boeiend is, is dat je hele metafysische instinct geleidelijk uiteengereten wordt naar alle kanten. De verleiding is steeds groter om Poetin gelijk te geven om maar weg te komen uit deze onaangename situatie.

De strategie is als volgt. Rusland verwijt Europa dat het aan de hand van Amerika loopt. Dat las ik al eens in Argumenty i fakty naar aanleiding van de ramp MH17. Maar wat doet Amerika dan? Het zegt dat er geen objectieve waarheid is. Iedereen zit met partiële inzichten, meningen, opinies. Maar in werkelijkheid is dit een ideologie. De ideologie dat er geen objectieve waarheid is. Wat doet Rusland nu om deze ideologie te ontmantelen? Ze splijten hem door verwarring te zaaien. Amerika zegt dit, maar het kan evengoed dat zijn. MH17 is neergeknald, maar toevallig was het vliegtuig van Poetin ook in de buurt, en het kan dus evengoed zijn dat Oekraïense nationalisten Poetin uit de lucht wilden knallen, maar per ongeluk MH17 hebben geraakt.

Snapt u het nog? Verwarring zaaien in een landschap waarin subjectiviteit heerst? De suggestie komt dan vanzelf op dat er zoiets als objectiviteit is. Evengoed kan het zijn dat je behoefte krijgt aan objectiviteit. Pravda, istina, wat niet al.

Dat willen wij toch ook, objectiviteit, gedeelde rechtvaardigheid? Natuurlijk geloven wij dat eerder wanneer Engelstaligen ons dat voorhouden, en nog eerder Engelstalige ex-medewerkers. Of zelfs Nederlandse Kremlinkenners zoals Derk Sauer. In deze omstandigheden willen we afstand doen van onze subjectiviteit en belanden we als vanzelf in de objectiviteit.

Je zou bijna principieel subjectivist worden, temeer daar de antisubjectivist niet vanzelf de gerechtigheid vertegenwoordigt. Bijna, want de dynamiek van de lauwe oorlog leert ons vooral dat de subjectiviteit en objectiviteit beide al even onhoudbaar zijn. Het zijn termen uit de Koude Oorlog, waarin alles wordt begrepen volgens zwartwittegenstellingen. Dat is het metafysische schema van de dominante Russen.

Er zijn twee mogelijke uitwegen uit deze impasse. De ene is, net als in de jaren tachtig, dat een der partijen dominant wordt en onderhandelingen afdwingt. De tweede uitweg heeft zich eveneens afgespeeld in de jaren tachtig, namelijk dat een derde partij het contrast doorkruiste. Toen waren het de Paus en Solidarnosc. Beide uitwegen kunnen elkaar aanvullen. Laten we hopen dat een soortgelijke dynamiek het zwartwit ook nu doorkruist, met kansen voor iets dat uitstijgt boven subject en object.