Nero en Seneca

Het ging er maar moeilijk in mij bij, die these van Anton van Hooff dat Nero's ontsporing eraan te danken is dat zijn leraar Seneca steeds minder vat op hem had.

Daartegen spreekt allereerst Seneca's filosofie, met de fatale koppeling tussen fatum en ratio. Als de ontsporing begint kan Seneca dit alleen maar verwelkomen.

Daarnaast was er al sprake van belangenverstrengeling. Seneca had al rationele verantwoording afgelegd over de kloof tussen soberheidsideaal en het gegeven dat hij de rijkste man op aarde was. Bovendien moest hij de misstappen van de keizer afdekken met retorica. Beide gegevens maakten hem vatbaarder voor de verantwoordelijkheden die zijn positie met zich meebracht.

Een derde reden is de rationaliteit van Nero's machtspolitiek. Om zijn macht te handhaven moest hij het fatum accepteren en rationele stappen ondernemen. Daarbij kwam de training van Seneca hem goed van pas.

En dan hebben we nog het gegeven dat Seneca's opvoeding zich niet uitstrekte over de filosofie. Daarin stuitte hij op een verbod van Agrippina. De filosoof kon zich zodoende alleen maar redden door zich van het begin af aan los van Nero te ontwikkelen.

En dan hebben we nog de dichter Seneca. Die had een grote invloed op de artistieke dromen van Nero.

Is het nodig om door te gaan? Het probleem ligt inmiddels, wat mij betreft, andersom. Waarom volhart Van Hooff in zijn oppervlakkige benadering? Omdat hij de betrekkelijkheid ervan doorziet maar een gebaar wil maken waarmee hij onze aandacht vasthoudt? Omdat hij humanisme en wreedheid op symbolisch niveau wil onderscheiden?

My guess: hij sluit zich af voor diepere gedachten omdat die het ritme van de vertelling storen. De vertelling van de verteller, dat was bij Petronius de daad waarmee hij à la Scheherazade zijn eigen bestaan in de buurt van Nero veilig dacht te stellen. In die zin zijn wij allen Scheherazades. We zoeken de nabijheid van de spannende dood en duwen hem tegelijk weg, vervuld van leven, ons leven, onszelf.