Bedoeld wordt ook de connectie met het Boeddhisme, waar het juist de bedoeling is dat je je geest leegmaakt. Je concentreert je op het ding voor je, maar juist om ervan onthecht te raken, het te zien als iets dat komt en gaat. Uiteindelijk richt je je als het ware op de leegte als zodanig, al is dat moeilijke doel niet zomaar te vangen in termen als vol en leeg.
Het is dan ook niet zeker of je de mindfulness een dienst bewijst door het '-ful' letterlijk te nemen. Zoals de dingen komen en gaan, komt en gaat ook het '-ful' van de mindfulness.
Maar hoe zit het met dat 'mind' van het 'mindful'? Het Engels is niet ondubbelzinnig te vertalen met 'aandacht', maar kan evengoed worden vertaald met 'geest' of 'verstand'. Het kan ook een werkwoord zijn, en betekent dan zoiets als ergens aan denken, ergens op letten. Vaakgeciteerd is de waarschuwing 'mind the gap', die we ons herinneren van de Engelse stations.
Het 'mind the gap' wordt zelfs gebruikt als samenvatting van de deconstructie. Het stelt niet alleen de 'gap' centraal, de kloof of opening tussen de dingen die nooit met zichzelf samenvallen. Het herinnert tevens aan de 'vigilance', de waakzaamheid of alertheid waarvan je nooit genoeg kunt hebben, en in feite ook nooit genoeg hebt.
Je hoeft natuurlijk niet meteen helemaal into Levinas te gaan. Mindfulness is op de eerste plaats bedoeld voor de lijdende mens die al geholpen is met een beetje. Daarnaast kunnen we allemaal ons voordeel doen met een beetje concentratie, al is het maar om van die overdadige concentratie af te komen.
Nu weer terug naar dat woord. Taal geeft altijd meer dan ze wil zeggen. Zoveel wil ik toch wel overhouden van de filosofie. Als ik al de keuze heb, want zodra ik me in de taal begeef heb ik misschien wel niet meer zoveel keus, dan wordt het me gratis erbijgegeven.
Zo figureert mindfulness niet alleen in het therapeutische en halfreligieuze circuit. Het dringt ook gemakkelijk de levenskunsttraditie binnen, waarvan de Grieken aan de oorsprong staan. En het komt ook met alle kracht de alledaagsheid binnenwandelen met al zijn betekenissen en bijbetekenissen. Het versterkt zichzelf in tautologieën: 'Denk aan de mindfulness!' 'Ach, daar heb ik weer niet genoeg aan de mindfulness gedacht!' Het wordt, kortom, ons geweten.
Het geweten beschuldigt in een beweging door achteraf: 'Ik had wat mindfuller moeten zijn en heb dat weer niet gedaan.' Men ziet, het verkeert in zijn tegendeel, het haalt ons weg bij de dingen zoals ze zich aan ons aandienen en bij de volheid-leegte waarbinnen die dingen opduiken en weer gaan. Het wordt een spook dat ons uit de slaap houdt waardoor we al ongeconcentreerd en onontvankelijk aan de dag beginnen.
Belanden we in die situatie, dan moeten we detoxen, detoxen van mindfulness wel te verstaan. Of nog beter: dan moeten we helemaal niks. Bekijk deze morele mindfulness met vriendelijke aandacht, als iets dat verschijnt en weer verdwijnt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten