Uitgaan van eigen kracht

Nou goed, ik zei dat ik luciditeit nastreefde (zie vorige blog). Dat was de dag voor de verkiezingen. Nu achteraf begrijp ik wat ik moet hebben bedoeld. Ik denk dat het een soort luciditeit is die zich verzet tegen wensdenken. Ah, het valt wel mee! Wilders heeft al zijn enge dingen al ingeleverd! Als hij premier wordt kan hij niets waarmaken van wat hij steeds belooft! Dat bedoel ik dus met wensdenken.

Je verplichten tot luciditeit draagt het gevaar in zich dat je afstand neemt van het grijs. Nu was ik een beetje onder de indruk van de Duitse filosoof Sloterdijk die zei dat politieke partijen wel grijs moeten worden om voor de massa (de grijze massa) aantrekkelijk te zijn (zie deze blog). Dat verklaart zeker wel waarom Wilders zijn kroonjuwelen moest inleveren. Je moet het grijs denken, zegt Sloterdijk, om filosoof te kunnen zijn. Even doorgetrokken naar de politiek: je moet de grijze massa aanspreken om te worden gekozen. Relatief onaantrekkelijk is de voorwaarde voor aantrekkelijk.

Wees niet bang, ik neem je niets af door dit soort dingen te zeggen. Ik beschouw alleen maar. Ook je spektakel neem ik je niet af. Je hebt gezegd dat je graag wil choqueren, me graag wil intimideren. Je hebt verder niet veel te bieden, maar die angst heb je teweeggebracht. Dat pakken ze je niet meer af! Ik zie ook de ironie, want zei jullie ex-vriend Baudet niet iets over die uil van Minerva? Ja, dat was nog toen hij dacht dat hij die uil was. Maar die uil was al lang langsgeweest. Het was een combinatie van Hedwig bij Harry Potter, de uil met de brief, en van de uil van Hegel die graag terugkijkt. Die uil is weer in slaap gesukkeld, we kijken liever niet meer terug, geen halfopen oog maar even de oogjes dicht, lieve Fabeltjeskinderen.

Luciditeit betekent dat je de oogjes open houdt, scherp kijkt bij het grijs. De aloude waakzaamheid, niet indommelen wanneer de fascisten hun slag slaan in Nacht und Nebel. Houden we ze tegen? Meestal wel, maar ze kijken heel goed en zien altijd dat ene moment wanneer we even waren ingedommeld. Er wordt nu gewezen naar Ruben Brekelmans, die in Elseviers (als ik het wel heb) de deur op een kier had gezet naar de fascisten. Vergis je niet, als er wordt beschuldigd delen we de roes met de overkant. Ik ben uit op iets anders, iets groters.

De drie erren, laten we dat geleg weer even oppakken (je weet, geleg kun je ook opvatten als gelig, de houding die ik nu op mijn bank inneem, die symbool staat voor alle zaken die ik onmogelijk kan oppakken, we laten zowat alles liggen). Regering: die was al zo lang uit zicht, wat weer de mogelijkheid opent om de regering te zien als misschien niet de grootste inzet, denk ook eens aan oppositie of aan de economie, de economie van geven en nemen, wat je allemaal inlevert wanneer je regeert. Rijkdom: hebben we de dingen ooit gehad? Als we de soorten der aarde allemaal willen redden, moeten we die dan niet eerst hebben? En kun je zoiets als de aarde ooit hebben? Ressentiment: als iedereen woedend is en niet meer open staat voor zelfkritiek of zelfcontrole, laat staan rationaliteit, houdt dat dan niet erkenning in van datgene waar die woede zich op richt? We konden zeker denken dat het de VVD was waartegen het ressentiment zich richtte, maar nu zien we steeds meer dat het socialisme het richtpunt is.

Alles trekt op tegen het socialisme, ook de VVD. Dat is al zowat een halve eeuw aan de gang, en zegt vast wel iets over de kracht van dat socialisme of communisme (ik zeg liever socialisme omdat het communisme tezeer besmet is door het stalinfascisme, maar ik bedoel wel degelijk communisme). Als de grote grijze massa het erover eens is dat Links de vijand is, of de te vermijden macht, dan moet Links nu subiet ophouden met twijfelen aan zichzelf, met zelfbeschuldiging, met nóg beter luisteren naar de rechtse schreeuwers.

Let wel, ik roep niet op tot strijd, ik luister alleen met een half oor naar die permanente oproep tot strijd die al zeker een halve eeuw onze politiek domineert, die misschien en hopelijk moe wordt van zijn eigen gedreun en van zijn zucht naar steeds sterkere kicks.

De drie erren

Het was zeker mijn bedoeling om op d'r Frans van os te stemmen. Nu zitten we aan de vooravond van de verkiezingen en de peilingen maken duidelijk dat PvdA/Groen Links nu slechts een van de vier partijen is die nog in het spel zijn. Dat wil zeggen: drie rechtse partijen die scoren op migratie die samen vele keren meer stemmen hebben dan de enige linkse partij die nog leek mee te tellen.

Een paar opmerkingen. De eerste is dat ik nog steeds veel sympathie voel voor Frans, omdat hij net als ik in zijn hart voor Roda JC is. De tweede dat Frans uit Europa komt, een land waar ondanks alle blokkades en complexiteiten nog meer toekomstgerichte macht vanuit gaat dan van voorhoedeland Nederland. De derde is dat hoop vaak het meest intens is bij mensen die in een hopeloze positie zitten. Denk aan de christenen, of aan Mandela.

Daarna sla ik aan het rekenen, wat een burger, toch deel van de soeverein van ons land, wel moet doen. De burger moet het meer doen dan Maurice de Hond, en meer dan toekomstig première Yesilgöz. Zij representeren ons, en daarom moeten we niet alleen ons hart en ons belang laten spreken, maar ook onze berekende inschatting van wat het morgen gaat worden en hoe we daarop vooruitlopend kunnen bijsturen.

Als Frans het dus gaat afleggen tegen een overmacht moeten we ons als burger herdefiniëren. Misschien nog één keer een luid signaal afgeven - dus toch maar stemmen op Frans - maar daarna, zoals nu al te voorzien is, ons terugtrekken en overdenken hoe het gaat in onze wereld. Hoe kan het dat zoveel autocraten zoveel instemming krijgen? Hoe kunnen we politiek subject zijn in een wereld waarin de autocraten de overhand krijgen?

We gaan nu al de diverse opties overdenken: capitulatie, verzet, distantiëring. Mijn stem gaat naar Frans, maar daarna komt het belangrijkste: een minimum aan luciditeit nastreven. Hoe kunnen we nog burger zijn zonder in te teren op transparantie, luciditeit, wijsheid? Hoe kunnen we dansen rond de kern van onszelf als politiek volwassenen? Eerst geef ik mijn stem, daarna neem ik de afstand die nodig is om niet meer (direct of indirect) mijn steun te geven aan een Regering die Rijkdom en Ressentiment dient.

Onrustige dromen

Als de natuur verdwijnt zal ze voortbestaan in de taal. Het is daarom maar de vraag of de taal een natuurverschijnsel is. Was de natuur lange tijd de realiteit waarbinnen we leefden en stierven, dan wordt nu de taal dat. Natuur leeft dan ook nog wel, maar haar wordt het leven geschonken en genomen door de taal.

We verlaten het dorpje Zarrentin aan de noordkant. Je kunt dan een mooie Rundweg wandelen om de Kirchensee, die in verbinding staat met de grotere Schaalsee. Wat is dit gebied toch mooi rustig! We rijden in onze huurauto hiernaartoe en komen bijna geen mens tegen!

Een houten voetgangersbrug is het begin van een strook tussen beide meertjes. Als je op de brug naar beneden kijkt, krioelt het daar van de visjes in het kraakheldere water. Even daarvoor vertelde een informatiekei ons dat de strook in 1911 was aangelegd door een apotheker. Er woonden daar mensen.

Even verderop zien we restanten van trapjes en fundamenten in het moeras langs de strook. Op de beschrijving lezen we dat de bewoners in de DDR-tijd werden verplaatst naar gebied dat ver van de Duits-Duitse grens lag.

Lezen we goed dat deze verplaatsing Aktion Ungeziefer heette? Dat zal wel een cynische, ironische aanduiding van de westerse vijand geweest zijn? Ungeziefer, dat betekent toch ongedierte? Ja, wacht eens, Kafka, die beroemde eerste zin uit Die Verwandlung... Als Gregor Samsa eines Morgens aus unruhigen Träume erwachte, fand er sich in einem ungeheueren Ungeziefer verwandelt. Even uitzoeken... Ja, Ungeziefer is ongedierte, en nee, de aanduiding werd gebruikt door DDR-functionarissen.

De verplaatsing of deportatie ging in verschillende etappes in de jaren vijftig en zestig. Later heette de actie Kornblum. Hee, dat klinkt ineens weer heel vriendelijk.  Misschien dachten de politici dat dat Ungeziefer toch wel erg hard klonk.

Maar het is ook een heel vriendelijk gebied. UNESCO-Biosphärenreservat. Toch voel ik ineens een onaangenaam prikje. O ja, moeras, dus muggen. En de lucht betrekt. Gerommel, onweer! Je wordt hier ook werkelijk de hele tijd heen en weer geslingerd. Nu weer het geluid van een braamsluiper, een vogeltje dat ik niet vaak hoor.

Het is nog niet zo ver. Er is nog natuur, mooie en irritante natuur. De natuur is soms hard, Ungeziefer, en later weer vriendelijk, Kornblum. De mensen werden gedeporteerd, sorry verplaatst, maar mede daardoor is het nu een paradijs voor mens en dier.

Mijn droom blijkt dus een angstdroom, het is fijn toeven hier. Als ik ga slapen voel ik jeuk aan mijn voet. Ik trek met mijn nagels een lief teekje uit mijn vel. Hij beweegt nog even voordat ik hem vermorzel. Lekker slapen!

Voorspellingen terugkijken

Voorspellingen zijn extra leuk achteraf. Je weet hoe het afloopt en verkneukelt je over de voorspellers die moeten zeggen of Cavendish kans maakt om de sprint te winnen. Marcel Kittel moet daar echt iets over zeggen. Hij wordt betaald en is een vriendelijk mens. Cav werd zesde.

We kijken sport te vaak vooruit. We weten ook wel dat de commentatoren de taak hebben om zelfs nu nog te zeggen dat Parijs nog ver is en dat Vingegaard altijd nog kan vallen. Terwijl ze dit zeggen zien we Vingegaard gewoon bij de eerste zes van het jagende peloton zitten, zich ogenschijnlijk van geen risico's bewust.

Daarom luidt mijn advies: kijk eens vaker terug. Je kunt eens beginnen met de Tour, zodat je voorspellingen en resultaten naast elkaar kunt leggen. Daaruit kun je concluderen dat je geen zin meer hebt in achteraf kijken, want dat is spoilen. Evengoed kun je zien dat je bevrijd bent van de stress van de onzekerheid en nu van alle details kunt genieten.

Nu we toch hier zijn: deze vlieger gaat ook op voor de Bijbel. Eeuwenlang hebben de mensen het Oude Testament gelezen vanuit de motivatie dat ze geloofden in Jezus en dat die voorspeld was. Dat geeft cachet aan de profeten. Nu kun je ze eindelijk relaxed lezen.

Ons gebungel met de directeuren

Wat te doen met onze directies? Ik heb er in mijn korte onderwijsloopbaan niet erg goede ervaringen mee. Bij de eerste verzuchtte ik dat ik twee uur treinen wel veel vond voor deze baan. Aanleiding voor de directie om meteen een vacature te plaatsen. 'O, hadden we je dat moeten vertellen? Ja, deze vacature is voor jouw baan inderdaad.' Volgende baan. Ik ging er onderuit, deze baan was niets voor mij. Terugkomgesprek waarbij ik me verwonderde over een vacature: 'O, ja, gaat inderdaad over jouw positie. Hadden we je dat moeten vertellen? Sorry, was wellicht beter geweest.'

Dit overtuigde me van de principieel goede bedoelingen van de leidinggevenden, maar ook van hun onhandigheid in de communicatie. Of was het mijn onhandigheid? Er gingen dingen mis met mij, en de leidinggevenden moesten wel iets, want de urgentie wordt nooit echt minder. Dat moest ik even ontdekken.

Gisteren stond ik te praten met een ex-werknemer die zich voorstelde als mijn voorganger. Hij werkte inmiddels alweer twintig jaar elders. Directies? Ja, dat gaat helemaal mis daar bij hem in Brabant. Het is al jaren hommeles en nu pas gaat het misschien lukken om hen weg te krijgen. Terloops vertelde hij dat het met hem en zijn klasjes best goed ging. Dat kon ik beamen. Er gaat van alles bij ons mis. Maar dat was eerder ook al zo. En we gaan gewoon door met onze leerlingen en onze collega's. Onze oud-collega's waren maar matig geïnteresseerd in onze larmoyante verhalen over onze bestuurder. Ja, dat was in de jaren zeventig niet anders!

Opnieuw dus de vraag wat we aan moeten met onze directeuren. We gaan in verzet, dragen buttons, we doen ons best. De krant volgt ons op de voet en steunt ons. De wethouder begrijpt het, evenals de geschillencommissie. De wijze adviezen gaan uit naar de directeuren. Direct ingrijpen kan om allerlei redenen niet. De bestuurder 'treedt terug' maar blijft op zijn thuisbank aan zijn touwtjes trekken. De ene thuisbank communiceert met de andere waar docenten al een jaar op zitten.

Maar het is dus een structureel ding. We moeten er langzamerhand aan wennen dat we opgescheept zitten met bestuurders en directeuren. Misschien was het nooit echt anders. Misschien gaat een volgende petitie écht zoden aan de dijk zetten. Misschien wel misschien niet. We zweven en voorlopig blijven we zweven.

Begrijp me goed, mij raakt het wel, maar niet omdat ik lesgeef op mijn gymnasiumpje. Daar spelen soms weer heel andere kwetsbaarheden. Een leerling kan het even niet meer volhouden met haar ouders en zoekt een woning. Een collega staat voor een zware operatie. Van een andere orde dan de Matthijsjes onder ons, en de enorm lange geschiedenis van ons gymnasium laat vermoeden waar dood weer overgaat in leven, ziekte in herstel.

Blijft de vraag wat we aan moeten met onze directeuren. Het kortste antwoord is: ik ga er niet over, vraag het hun zelf maar. Het langere antwoord is dat er kennelijk een omkering gaande is van de opvoedingsverticale. Steeds braken we ons hoofd hoe we onze leerlingen en andere minderen konden bereiken. Welke didactische vormen kunnen we inschakelen, welk gedrag om onze minderen te laten groeien? Nu draait de lijn om en moeten we ons afvragen hoe we de lomperikken van boven tot beter gedrag kunnen brengen.

We kunnen dat niet bereiken vanuit de macht, want we zijn ondergeschikt. Het gaat ons dus tijd kosten. Tijd om na te denken, om dingen uit te proberen, zoals petities. Kijken hoe het uitpakt en daarvan leren. Het is iets dat breder is dan onze school. Politieke leiders zijn geen bemiddelaars meer tussen de elite en de onopgevoede massa. Ze zijn de lomperikken van onze tijd die we tolereren omdat we geen zin hebben in gedoe. We laten ons ook nog graag door hen verleiden omdat we zin hebben in de toekomst. Tegen beter weten in.

Wat te doen met onze directeuren? Laten we deze vraag even bungelen. Bungelen is zo gek nog niet. Laten we nog maar even blijven bungelen.

Ochtendmomentumpje

We moeten het eens over sportcommentaar hebben. Sport ja, alsof dat nog niet genoeg aandacht heeft. Sport, of gewoon voetbal, de belangrijkste bijzaak van het leven. Dan is sportcommentaar dus de op een na belangrijkste bijzaak.

's Ochtends luister ik graag naar het tweegesprek tussen Astrid Kersseboom en Tom van 't Hek. Om ongeveer 7:20 uur krijg je eerst wat nieuwsberichten, gevolgd door filemededelingen, en dan de intro van Astrid. Ze heeft haar zaakjes goed voorbereid, of haar secondanten, wat ook geweldig is, want dan brengt ze het zo naturel dat je haar nog heviger wil prijzen vanwege haar inlevingsvermogen. Met die lichte spot, die je tegenwoordig bij iedereen hoort, en haar niet uniek maakt, maar wel een teken is dat ze zich niet verheven voelt boven het gros. Het effect van haar intro is hoe dan ook dat we er nu al plezier in hebben, nog voordat Tom heeft gesproken.

Goedemorgen Tom. Dan, na een of twee seconden, een ingehouden goedemorgen terug.

Een tijd geleden ging het anders, dan zweepte Astrid ons op met haar intro, waarna Tom het overnam met dubbele snelheid. Hij startte dan met een jaaaa dat hem al meteen in zijn ademnood bracht, het teken dat hij veel te vertellen had, helaas in de marge van het nieuws zat, waarvoor hij wel begrip had, maar maximaal gebruik wilde maken van zijn tijd. Ik mis het jaaaa van Tom een beetje, maar weet ook dat hij nu met zijn rustige aanloop evenzogoed bij zijn ademnood uitkomt. Het presto na de langzame inleiding zoals bij Haydn of Beethoven.

Tom overtreft Astrid meteen door zeer gedetailleerd alle wedstrijden in een paar seconden te beschrijven en vooral ook te evalueren. Terwijl wij - of ik, laat ik sukkel voor mezelf spreken - dacht dat Astrid de essentie al gezegd had. Wij (nu ga ik toch weer over op wij merk ik) hebben gisteren een of twee wedstrijden gezien, en over de rest gelezen. Maar Tom was echt overal, hij geeft een enthousiast of teleurgesteld ooggetuigenverslag met zijn evaluaties eroverheen gegoten.

Bijzonder knap, maar misschien wel weer binnen proporties als we ons realiseren dat Tom de avond ervoor de hele avond de anchorman op de radio was en met zijn kompanen inderdaad in zekere zin bij alle wedstrijden was die we hadden kunnen volgen, en in zekere zin ook werkelijk allemaal hebben gevolgd, dankzij Tom. Of nu - de ochtend erna - allemaal inhalen dankzij Tom.

Tom weegt alles af. Hij denkt sterk in enerzijds-anderzijds. Tot zover niets nieuws, het hoort bij het genre sportcommentaar, of het commentaar überhaupt. Maar nu komt het. Werkelijk briljant vind ik zijn conclusies. Hij vat nog even kernachtig samen hoe we de wedstrijd moeten beoordelen. En dan herhaalt hij zijn enerzijdsen anderzijdsen. Het viel allemaal dus mee, alles bij elkaar, maar gezien de voorbereiding had het ook veel minder gekund, ook omdat er dus veel spelers ontbraken vanwege blessures, maar het dan viel het alles bij elkaar toch mee. Goed, het had ook beter gemoeten, we zijn er nog lang niet, maar gezien die voorbereiding en de blessures viel het toch nog mee en kunnen we voorzichtig hopen dat we verderkomen.

Tom, bedankt.

 

Blijven aanschuiven

Destijds wisten we niet hoe het precies werkte, wel dát het werkte. Je ging lekker om tafel zitten, veel, zeer veel koppen koffie erbij, nachten doorwaken. Met nog weer extra koffie om wakker te blijven. En voor die geur. Je voelt je wakkerwordend, en wakkerwordend doet denken aan samen de nacht hebben gedeeld.

Remkes haalde er jenever bij, Groninger die hij was. C'est le ton. Beetje droge humor, en bij droog denk ik weer aan die jenever. Benen op tafel. Jongens, we begrijpen elkaar heus wel.

We weten nog niet hoe het precies werkt, wel dát het niet werkt. Sjaak van der Tak was met zijn rare stem wel in staat het oude spel te spelen. Rekken rekken, maar dan heb je iets ultrastabiels. Wat dat iets dan is, het is uiteindelijk het respect voor een tegenstander die je heeft verslagen. Hij kan met geheven hoofd van tafel. Adema lag aan de beademing, maanden lang, en wij met hem.

In Brabant moet het ook zo gegaan zijn. Echt gezellig jongens, want die toon is zo belangrijk. Samen lachen, dan kun je ook samen huilen. En uiteindelijk moet je het probleem toch samen oplossen, dus waarom niet meteen dan maar aanschuiven, Groen Links, VVD, BBB, mensen onder elkaar.

Opperste verbazing nu het geklapt is, op het laatste moment. Nu beginnen we te weten dat het niet werkt, maar nog steeds niet hoe het precies niet werkt.

Was het nostalgie naar het polderen? Was het een milde variant van na ons de zondvloed: als je dan toch tenondergaat, dan maar met wat gezelligheid vooraf. Of polderen was al die tijd al samen uit samen thuis.

Het raadsel zit niet aan de rechterkant. Als je wil doorgaan met je mensen en je belangen moet je je rol met verve spelen en rekken rekken rekken. Het raadsel zit aan de linkerkant. Waarom bleven we aanschuiven terwijl we het al die tijd al wisten?

Gods misplaatste grap

Het voelt nu raar als ik iets lees over Rusland. Moet ik over Rusland nadenken omdat ik daar in het verleden over heb gelezen en geschreven? Je zou haast zeggen van wel, omdat het land voortdurend in het nieuws is. Aan de andere kant heb ik er weinig over te zeggen wat niet anderen al zeggen.

Die anderen lezen veel meer, komen er vandaan, wonen er nog, verrichten serieus onderzoek en houden de zaken goed bij. Het voelt dus niet alleen als verantwoordelijk maar ook proportioneel wanneer ik me beperk tot af en toe mijn best doen iets te lezen en het tot me door te laten dringen.

Zo valt bij ons sinds enkele weken De Groene op de mat, met ditmaal een artikel van Raymond van den Boogaard. Hij schrijft over de Russisch-Amerikaanse politicologe Gulnaz Sharafutdinova en de vraag of de oorlog iets van Poetin is of ook van de bevolking. Nu kun je dat artikel ook gewoon zelf lezen, maar er staat zoveel in dat je je vervolgens afvraagt waarom ik er een blog aan wijd.

Welnu, deze blog moet ik rechtvaardigen door uit dat artikel een enkele gedachte te pikken, en misschien een paar verbindingen te leggen met zaken die ogenschijnlijk niets ermee te maken hebben. Dat is namelijk zo'n beetje mijn specialiteit. (God moet zich hebben verveeld of geamuseerd toen Hij op het idee kwam om mij in de wereld te zetten, een wereld barstensvol met meningen, teksten en gezichtspunten: daar gooien We Anton gewoon lekker bij, moet Hij hebben gedacht.)

Van den Boogaard gaat behalve op Sharafutdinova ook in op het YouTube-kanaal '1420' waarin de 21-jarige Daniil Orain voorbijgangers vraagt naar hun mening over actuele kwesties. De voorbijgangers zijn natuurlijk voorzichtig, bang en flegmatisch. Ze willen vooral dat die oorlog ophoudt, zeker nu er ook drones in Moskou kunnen vallen. Daarin nemen ze onuitgesproken afstand van de overheidspropaganda. Er is echter één onderwerp waarover ze het met die propaganda eens zijn:

'dat het Westen een pesthekel heeft aan Rusland en dit land welvaart en macht misgunt. Gevraagd naar de reden achter de westerse sancties noemt bijna niemand de inval in Oekraïne. Wel afgunst en de wens om Rusland klein te houden.' (15 juni 2023 jg 147 p.20)

Het lijkt iets dat ook speelde in eerdere tijden, de Sovjet-Unie, de ineenstorting, de jaren negentig, de korte periode van relatieve welvaart en de financiële crisis. Steeds was er die hoofd- of onderstroom van het zich gehaat voelen door ons.

Wij kunnen ons dat nauwelijks voorstellen denk ik. We houden toch van zoveel in Rusland, die geweldige cultuur, de gewone, hartelijke gastvrije mensen. Goed, hun leiders, die verpesten het, en die kortzichtige reactionairen. En zelfs als we onze verhouding tot de Russen typeren als 'haat-liefde' bedoelen we dat niet alleen maar negatief. Zo lijkt het niet alleen maar een gemakkelijk alibi als de Russen zeggen dat we hen niet begrijpen. Ze lijken dit, getuige die straatinterviews met de duiding van Orain, Sharafutdinova en Van den Boogaard, ook echt te menen.

Laat ik eens een voor mij verrassende verbinding leggen. Herinner je je dat ik een paar alinea's hiervoor sprak over God en mezelf? Als ik me God voorstel toen Hij mij schiep denk ik aan een misplaatste grap of een misverstand. Zo kijk ik ook ten diepste terug naar de periode dat ik werkte als filosofisch onderzoeker en me bezighield met de Russen. Het gevoel van vervreemding toen ik daar in Moskou rondliep. Wat had ik daar in Godsnaam te zoeken?

Als we aan God denken, denken we graag aan liefde. Niet gauw aan hekel en haat. Goed, de mens kan God haten. Maar dat God ons zou haten?? Of een misplaatste grap met ons uithaalt? Dat lees je minder vaak.

Misschien heeft God wel gedacht: die Russen hebben ongelijk, die westerse mensen zijn eigenlijk heel aardig, en ook nog empathisch. Maar nu We eenmaal in onze misplaatste grap zitten, moeten We verder. Ik zal ervoor zorgen dat die westerlingen echt een pokkehekel aan die Russen krijgen. Ik laat ze hun geliefde westerse waarden aanvallen, democratie, gelijkheid, vrijheid.

Iets daarvan moet Lavrov hebben bedoeld toen hij zei dat de Russen wel schaamteloos zijn, maar zich laten zien zoals ze zijn. Het moet God geweest zijn die door hem sprak.

Nieuwe oortjes

Marxisme tegen kapitalisme is vaak gedacht. We vergeten dan wel even dat er een opvatting over geschiedenis achter zat. We staan volgens Marx niet op een tweesprong waarbij we de keuze hebben tussen marxisme en kapitalisme, of tussen overheidsingrijpen en laissez-faire. We zullen dus even door dat kapitalisme heen moeten. Geschiedenis wil zeggen: eerst het een, dan het ander. Het ander ontstaat vanuit het een, vanuit de instorting van het een.

Je zou marxisme dus ook kunnen duiden als verdediging van het kapitalisme. We moeten dingen hebben, dus kopen, dus verveeld raken doordat al die fascinaties uitdoven, of uitgewoed zijn.

Of nog erger: we moeten dat kapitalisme op de spits drijven, brengen bij zijn grens.

Zo heb ik vandaag oortjes gekocht, alweer. Ik had er al heel wat. Het is een guilty pleasure. Zoals iemand anders weer een formule 1 bestuurt en lekker in Monaco woont omdat hij nu eenmaal niets heeft met belasting.

Vaak wordt gezegd, en terecht, dat Marx zijn Kapital schreef in een villa van Philips.

Misschien is Verelendung dus niet dat we het steeds erger hebben, maar dat we lekker wegzakken tussen onze comfortdingetjes in onze comfortzone. Dat is de echte Verelendung.

Dat is de implosie waarna we een andere verhouding tot de dingen hebben. We gaan ze eindelijk gebruiken.

Mijn nieuwe oortjes, ze liggen nu alweer ongebruikt. Daarna, na de implosie, ga ik ze gebruiken. Ik ga ze voor me neerleggen en ernaar kijken. Oortjes om naar te kijken.

 

Wat zeg je tegen je baas

Jij bent de baas! zegt een collega weleens tegen mij als er iets misgaat. Het is inderdaad wel van belang in onze cultuur dat je een beetje kunt beslissen over je eigen dingen.

Ik kijk naar een tv-programma waar een lerares in Kosovo terugkijkt op de jaren negentig, toen Milosevic er nog de baas was. Hij kon zeggen wat die lerares moest doen. Maar er was veel verzet, zegt die lerares nu, een paar decennia later.

Soevereiniteit is nog steeds het anker waar we ons met onze democratie mee redden. We gooien het uit en hopen dat iedereen meteen ja knikt zodat we niet gedwongen worden rare dingen te bedenken. Ons leven te riskeren.

Ik denk nu: soevereiniteit is niet het goede woord. Het is meer dat je moet blijven communiceren met de baas die tegen jou zegt dat je de baas bent. Stel, je bent die lerares in Kosovo. Wat zeg je tegen die indringer die jou dingen oplegt?

Weerstand, resistance, resistentie, allergie, diplomatie, tact, tactiek, rechte rug, flexibele rug, laat me nog even en ik kom moeiteloos aan de twintig woorden.