We hebben het al over de vrouw gehad, de vrouw die in negatieve zin behoort tot de essentie van de Tour. Petrarca was op de Ventoux blij dat hij even verlost was van die 'continue keuken van kommer en kwel'. In mijn blog van gisteren naar aanleiding van de vriendschap volgens Derrida heb ik de vrouw erbuiten gelaten. Dat ligt zeker niet aan Derrida. Een uiterst belangrijk motief van zijn filosofie is de steeds herhaalde vraag hoe het zit met de vrouw, de vriendschap met vrouwen, van vrouwen. Ze worden ofwel weggelaten uit de belangrijke ethisch-politieke visies op vriendschap, of ze worden gezien als object van opvoeding en disciplinering. Vrouwen worden uit deze visies ook uitgesloten als zuster (er wordt van 'broederschap' gesproken) en als seksueel subject.
In de reacties op eerdere etappes van deze blogs hebben zich al diverse vrouwen gemeld: mijn zus Mieke en mijn vrouw Inez. Zonder de uitsluiting van de vrouw te thematiseren bewijzen ze wel dat de Tour en het denken erover vrouwen niet koud laat. Vrouwen rukken op in de media rond de Tour. In het programma Bureau Sport zetten Frank Evenblij en Erik Dijkstra vier wielervrouwen in jurypositie om hen commentaar te laten leveren op de Tour.
In de komische sfeer en het theater zijn we de vrouw ook al tegengekomen, bij Shakespeare, Much Ado About Nothing, waarbij toeschouwers bij 'nothing' konden denken aan 'n-O-thing, de vagina.
Je gaat je onderhand afvragen of er een geheime, verzwegen of gewoon nog niet door mij geziene samenhang is tussen de thema's van de wielerfilosofie en de vrouw, een samenhang die in al zijn openlijke negativiteit misschien eerder positief is op het niveau van het onzichtbare. Een Tour zonder vrouwen zou er anders uitzien dan een Tour waarin vrouwen een ongeziene maar onmisbare rol spelen.
Een eerste aanwijzing zou Petrarca kunnen geven, die zijn lof op de eenzaamheid verbond aan het scheppingsverhaal. De gelukkige eenzame man is Adam voordat God vond dat hij een metgezel moest krijgen, en dat moest nog een vrouw zijn ook. De man die zijn geluk in de eenzaamheid zoekt is Adam zonder Eva. Het gaat dus om een heel specifiek 'zonder', niet om het zijn zonder om het even wie.
De Tourrenner is niet zichtbaar eenzaam. Maar we zien wel dat hij zonder vrouw is. Majka bijvoorbeeld deed na zijn overwinning de groeten aan zijn vrouw en kind die thuis zaten te kijken. In die zin is de Tourrenner eenzaam, ook al verkeert hij in een mannelijke strijd met zijn rivalen en de elementen, en wordt hij volop gesteund door zijn ploeggenoten.
De taal rond de Tour is behoorlijk masculien. Luister een paar minuten naar Maarten Ducrot en je ziet dat de masculiene taal hem meestal makkelijk afgaat. Maar soms moet hij even zijn best doen. Even een grapje maken, iets verdringen, er een schepje bovenop doen. In de machocultuur, zo wordt vaak gezegd, gaat het om een bepaald soort homo-erotiek. Niet de fysieke, maar de sfeer van 'wat is het heerlijk om met mannen onder elkaar te zijn want we vinden elkaar zo leuk'; of eigenlijk ook niet, maar die vervelende ander is tenminste geen vrouw. De verdrongen en getoonde homoseksualiteit moet vooral bewijzen dat de vrouw en het vrouwelijke hier niets te zoeken hebben.
Ik heb de indruk dat vooral vanuit de Angelsaksische wereld de machotaal rond de Tour hier en daar plaats maakt voor correctere taal. Die politieke correctheid is niet per se een toenadering tot de vrouw. Ze getuigt vooral van angst en berekening in het oog van de media. Ook maakt de correctheid de taal neutraler, wat niet elke vrouw even opwindend zal vinden.
Misschien moeten we opnieuw naar Petrarca voor een spoor. Want deze schrijver had af en toe wel degelijk warme gevoelens voor vrouwen. Bekend zijn zijn Canzoniere waarin hij een meisje bezingt onder de naam Laura. Dat meisje heeft hij weliswaar maar een keer gezien, in een kerk nog wel. 'Laura' was al getrouwd en wees hem af. Petrarca deed afstand van zijn priesterambities en bleef vervolgens over zijn liefde voor Laura veertig jaar schrijven. Het hoofdmotief van de Canzoniere is dat liefde zowel sterk gewenst is als pijnlijk. Beide emoties worden afgewisseld om instabiliteit (weer zo'n Tourthema!) uit te drukken. Een uiterst bekend motief overigens uit de poëzie van de klassieke oudheid, denk aan Sappho en Catullus. Petrarca, die aan de oorsprong van de Italiaanse literatuur stond, was een liefhebber van Latijn en zal die klassieke gedichten zeker hebben gewaardeerd.
Ook in de volgende jaren verkeerde Petrarca vooral in kerkelijke kringen, waar een huwelijk niet op prijs werd gesteld. Toch had Petrarca contact met een vrouw, iets inniger dan met Laura, want hij kreeg met haar twee kinderen. Zijn zoontje Giovanni stierf aan de pest, maar zijn dochter Francesca groeide op en trouwde. Met haar man en dochter woonde ze vele jaren met haar vader onder één dak.
Met die 'keuken van kommer en kwel' zal het dus wel zijn meegevallen. Petrarca was een man van religieuze contemplatie en kon tegelijk zijn eenzaamheid opzoeken en samenleven met zijn dochter en haar gezin. Het viel hem moeilijk om de instabiliteit van de liefde te verdragen, maar daaruit kwamen wel zijn beroemde gedichten voort. En zijn schoonzoon beheerde later de literaire erfenis, zodat wij er nu ook nog iets aan hebben.
Zou het te ver gezocht zijn om de Tour met zijn getheatraliseerde instabiliteit te interpreteren volgens deze liefde, de hoofse en de echte? Getheatraliseerd in de zin dat de Tour 'much ado about nothing' is, er gebeurt schijnbaar heel veel, maar nooit iets wat ons echt raakt. Met andere woorden, de liefde kan er worden gesublimeerd. Daarmee bedoel ik niet alleen dat die liefde wordt vervangen door iets anders en zo buiten werking wordt gesteld. De beweging kan evengoed en tegelijk de andere kant op gaan. Door de Tour maken we liefde en pijn als emoties mee wat ons moed kan geven die emoties ook in het echte leven aan te kunnen.
Voor dit spel van afstand, verlangen en lijden is belangrijk dat de vrouw iets te zeggen heeft over de liefde van de man. Petrarca is afgewezen door Laura maar door een andere vrouw liefgehad. Zijn dochter is, naar ik aanneem, uit eigen beweging bij hem ingetrokken.
Ik zal niet gauw zeggen dat de Tour goed is voor vrouwen, of voor de liefde van mannen voor vrouwen. De theatralisering van emoties kan evengoed een slechte als een goede uitwerking hebben. Ook hebben we in dit stukje de essentie van ons thema met de Petrarcaverwijzing niet te pakken. Daarvoor is de materie te complex, en wellicht is de liefde zelf er soms mee gediend dat we haar niet helemaal uitkauwen.
Wel meen ik dat de vrouw steeds zal opduiken in allerlei diverse rollen en dat de essentie van de vrouw in de Tour niet tot een van die rollen kan worden beperkt.
Even een kleine parade. De rondemiss is een restant van de hoofse liefde, maar ze wordt niet bezongen en weer wel gezoend. De toeschouwster zit vrolijk bovenop een camper te kijken en laat zich ook graag bekijken door de langsflitsende camera's. De thuiszittende vrouw zal haar man missen maar misschien ook blij zijn dat haar fanatieke baasje weer even de hort op is. De wielrenster stelt petities op om de Tour féminin terug te eisen. Dione de Graaff speelt de gastvrouw die koppelingen legt, tussen gasten en gastheer, tussen belangrijke en onbelangrijke berichten, en de juiste opgewekte sfeer creëert waarin deze koppelingen gedijen. Leontien Zijlaard beschikt over de juiste empathie om de idee dat Froome aan een eetstoornis lijdt niet bij voorbaat uit te sluiten. Rondom de Tour beweegt zich een volk van journalistes en columnistes die zonder machotoon een licht werpen op een machogebeuren.
Deze rondgang mag dan niet gauw een essentie opleveren, van de vrouw of van de Tour, de vraag naar de essentie kan wel geleidelijk gaan schuiven. De Tour zou weleens een manier kunnen zijn van mannen om met de essentie om te gaan, de essentie van de instabiliteit en de instabiliteit van de essentie. Als mythe gebruiken we de Tour om ons denkbeeldig af te schermen van de instabiliteit van leven en geschiedenis. Als theater gebruiken we de Tour daarnaast ook om het leven op veilige afstand te bekijken en moed te verzamelen. Misschien is de Tour een glibberig gebeuren, vooral als het regent, maar niet zo glibberig als de liefde en de politiek, de plaats waar de 'amitié' en de 'aimance' zich afspelen.
Vrouwen mogen dat theater misschien minder nodig hebben dan mannen, ze weten het wel te vinden en mee te spelen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten